Patena mszalna (nazywana inaczej kielichową) jest jednym z wielu przedmiotów potrzebnych przy sprawowaniu liturgii Eucharystycznej wśród chrześcijan. Towarzyszy kielichowi, choć często pozostaje w jego cieniu i w powszechnej świadomości nie jest tak zauważalna. Jej historia i znaczenie jest jednak na tyle istotne, że od wieków występuje w obszernych słownikach i tomach książek poświęconym narzędziom liturgicznym.

Czemu służy patena mszalna?

Przede wszystkim zebraniu okruchom hostii i zapobiega ich niepotrzebnemu rozproszeniu – na znak wiary i szacunku. To właśnie na patenie następuje złożenie konsekracji. Ksiądz sprawujący liturgię zobowiązany jest to należytego oczyszczenia pateny za pomocą wody i puryfikaterza (białego, prostokątnego ręcznika) będącego częścią tak zwanej bielizny kielichowej. W czasie trwania przygotowań do rozpoczęcia Eucharystii, ministrant lub osoba pracująca w zakrystii (np. siostra zakonna lub świeccy mężczyźni) zestawiają patenę wraz z korporałem i kielichem.

Ale jest również drugi rodzaj pateny – zdecydowanie bardziej zauważalny przez osoby uczestniczące w Eucharystii. Jest to oczywiście patena komunijna, trzymana zazwyczaj przez ministranta pod brodą osoby przyjmującej Komunię świętą. Cel tego działania jest taki sam jak jak w przypadku pateny kielichowej – dzięki niej ani hostia ani jej okruchy nie spadną na ziemię.

PATENA MSZALNA – JAK POWSTAJE?

Przy wykonywaniu pateny mszalnej ważna jest troska o najwyższą jakość materiałów i produkcji. Patena mszalna powstaje więc zazwyczaj ze szlachetnego metalu jakim jest złoto. Jeśli zostanie wykonana z innego materiału, powinna ulec pozłoceniu. Tak przygotowany przedmiot jest inwestycją na lata, ponieważ ma bardzo dużą odporność na wszelkiego rodzaju uszkodzenia, usterki czy korozję. Jest to główna cecha metali szlachetnych wykorzystywana przy produkcji większości pozostałych naczyń liturgicznych. Patena mszalna może mieć różne wielkości i głębokości, zwykle dostosowane do kielicha. Swoim wyglądem zawsze przypomina okrągły talerzyk, a jego wewnętrzna strona może być zdobiona wizerunkiem (np. baranka) lub pozostawać całkowicie gładka.

Liturgie sprawowane w poprzednich epokach naturalnie wiązały się z różnicami w kształcie i dekorowaniu pateny mszalnej. Już od średniowiecza zalecano i tworzono jednak tę najbardziej zbliżoną do dostępnej dzisiaj. Najbardziej pożądaną formą jest bowiem odchodzenie od dużych głębokości pateny, ale zachowanie płaskości wraz ze spadkiem ku wewnętrznej stronie. Umożliwia to sprawne zebranie okruszyn za pomocą palca dłoni kapłana.